ویتامین B۵ یا اسید پانتوتِنیک یکی از ویتامین‌های گروه ب است. نام این ویتامین از کلمهٔ یونانی پانتوتن (به یونانی: παντόθεν) به معنای از همه جا ریشه می‌گیرد. علت این نام‌گذاری این است که مقدار کمی از این ویتامین در تقریباً همهٔ غذاها یافت می‌شود.

این ویتامین محلول در آب است و در ترکیب با سیستیمین و ATP ، کوآنزیم آ را به وجود می‌آورد.تبدیل اسید پانتوتنیک (ویتامین B۵) به فسفوپنتتین توسط آنزیم پنتوتنات کیناز اولین مرحله در تولید کوآنزیم آ در جانداران است. ویتامین B۵ برای متابولیسم کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها ضروری است و در سنتز هورمون‌ها نقش دارد. به علاوه، این ویتامین موجب رشد و مقاومت پوست و غشاهای مخاطی می‌شد. ویتامین B۵ توسط گرما از بین می‌رود.

بدن انسان به طور متوسط به ۵ میلی‌گرم ویتامین B۵ در روز نیاز دارد. این میزان که از طریق تغذیهٔ مناسب جذب بدن می‌شود در نوزادان حدود ۲ میلی‌گرم و در زنان شیرده ۷ میلی‌گرم است. کمبود ویتامین B۵ معمولاً به هنگام سوءتغذیه بروز می‌دهد.

ویتامین B۵ تقریباً در همهٔ غذاها به مقدار گوناگون یافت می‌شود؛ ولی دانه‌ها، غلات و به خصوص ژله رویال سرشار از این ویتامین هستند.

در داروسازی از این ویتامین برای جلوگیری از ریزش مو استفاده می‌شود.

"ویتامین "B۵ که به "پانتوتنیک اسید" نیز معروف می باشد، یک ویتامین آنتی اکسیدان محلول در آب است. این ویتامین به سه شکل در می آید و به نام های "پانتنول" و "کلسیم پانتوتنات" نیز نامیده می شود.

همه سلول‌های بدن نیاز به ویتامین B۵ یا اسید پانتوتنیک دارند. بدن انسان از پانتوتنیک اسید برای تبدیل کربوهیدرات ها ، پروتئین ها و چربی ها به انرژی استفاده می کند.

ویتامین B۵ در بدن تبدیل به ترکیبی به نام " کوآنزیم A " می‌شود که وجود این ماده در بدن برای تبدیل غذا به انرژی لازم است و فقدان آن سبب نارسایی رشد و خاکستری شدن موها و کم خونی می شود.

ویتامین B۵ به عنوان ویتامین "ضد استرس" نیز شناخته شده است، زیرا عملکرد غده آدرنال(فوق کلیه) را تقویت کرده و بهبود می‌بخشد(غده آدرنال عضوی است که بدن را در مقابل انواع استرس‌ها حمایت می‌کند).

ویتامین B۵ برای عمل عضلات و اعصاب ضروری است و برای حفظ سلامتی سیستم ایمنی بدن، حیاتی است. این ویتامین همچنین در کاهش علایم دردناک روماتیسم مفصلی موثر است. در ضمن این ویتامین رشد و نمو را تسهیل نموده و به سلامت پوست و مو کمک می نماید. 

عملکرد و فواید پنتوتنیک اسید:
۱. برای رشد، تولید مثل و خیلی از فرایندهای معمول بدن ضروری است.

۲. نقش مهمی در جلوگیری از افسردگی دارد.

۳. به تولید ویتامین D کمک می کند.

۴. باعث بهبود سریع تر زخم ها می شود. 

۵. شرکت در خیلی از واکنش های بیولوژیکی مانند: تولید انرژی، تجزیه اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه، ساخت اسیدهای چرب و چربی ها، کلسترول، هورمون های استروئیدی، تولید کو آنزیم A و آنتی اکسیدان سلولی گلوتاتیون.

۶. جزء حیاتی برای ساخت گلبول های قرمز خون

۷. تولید هورمون های مربوط به استرس و هورمون های جنسی در غدد فوق کلیه(غدد کوچکی که در بالای کلیه ها قرار دارند)

۸. مکمل این ویتامین معمولا برای درمان علائم بیماری آلرژی و طیف وسیعی از بیماری های پوستی استفاده می شود.

۹. تبدیل کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها به انرژی

۱۰. تولید گلوکز در بدن
* شرکت در ساخت انتقال دهنده های عصبی و حفظ عملکرد صحیح اعصاب

۱۱. کمک به سلامت دستگاه گوارش

۱۲. کمک به استفاده بهتر بدن از سایر ویتامین ها

۱۳. کنترل استرس ناشی از سردردهای میگرنی ، فشارهای روانی ، سندرم خستگی مزمن و ترک سیگار و الکل

۱۴. برای تولید آنتی بادی های لازم جهت واکسیناسیون علیه کزاز، حصبه و آنفلوآنزای آسیایی لازم است.

۱۵. خوردن مکمل این ویتامین(مکمل پنتتئین)، موجب کاهش چربی خون می شود. در فردی با کلسترول خون بالا، خوردن این مکمل، باعث کاهش کلسترول بد(LDL ) و افزایش کلسترول خوب(HDL) می شود.

مقادیر توصیه شده برای دریافت پانتوتنیک اسید:
یک میزان RDA رسمی برای ویتامین B۵ وجود ندارد، با این حال فقدان پانتوتنیک اسید معمولا با فقدان دیگر ویتامین های گروه B همراه است. لذا به منظور جلوگیری از عدم تعادل ویتامین های گروه B ، B کمپلکس بخورید تا B۵ نیز دریافت کرده باشید.

مقدار دریافت روزانه B۵ برای بالغین چیزی حدود ۷ – ۴ میلی گرم در روز می باشد که این مقدار به راحتی در برنامه ی غذایی اکثر افراد عادی یافت می شود.

قرص ها و کپسول های حاوی پانتوتنیک اسید در دوزهای بین ۵۰۰ – ۱۰۰ میلی گرمی در دسترس هستند. دوزهای بالاتر در صورت لزوم، ممکن است به وسیله برخی پزشکان، برای درمان های خاص، تجویز شود.

منابع پانتوتنیک اسید:
بهترین منابع این ویتامین، مخمر آبجو(مانند ماء الشعیر)، زرده تخم مرغ ، گوشت، دل و جگر و قلوه، مرغ ، بوقلمون، شیر، بادام زمینی ، لوبیا، سویا، تخمه آفتابگردان، پنیر، نخودفرنگی، غلات و نان سبوس دار ، ذرت، گل کلم، کلم پیچ، بروکلی، گوجه فرنگی ، عدس، جوانه گندم و ماهی قزل آلا می باشند.

بیشتر سبزیجات و میوه ها حاوی مقادیر کمی از این ویتامین هستند.

پختن و روش های آماده سازی غذاها و کنسرو کردن موجب تخریب این ویتامین می شود.

کمبود پانتوتنیک اسید:
کمبود این ویتامین در بزرگسالان به معنای واقعی وجود ندارد، زیرا در خیلی از منابع غذایی یافت می شود. کمبود این ویتامین ممکن است در افراد الکلی رخ دهد.

با اینکه کمبود این ویتامین، به دلیل فراوانی آن در غذاها و ساخت آن توسط باکتری های روده، بعید به نظر می رسد، اما خستگی یکی از علائم زودرس و متداول کمبود این ویتامین می باشد.

کمبود B۵ باعث افسردگی ، اختلال شخصیت، مشکلات قلبی ، افزایش خطر عفونت ها، خستگی، دردهای شکمی، اختلال خواب ، کرختی، تغییرات حسی در بازوها و ساق پاها ، بی حالی، گرفتگی عضلات، افزایش حساسیت به انسولین، افزایش سطح کلسترول خون و کاهش سطح پتاسیم در بدن می شود.

مسمومیت ناشی از مصرف زیاد:
پانتوتنیک اسید در بدن انسان مسمومیت ایجاد نمی کند. اثرات جانبی قابل ملاحظه ای نیز، حتی در دریافت های بالاتر از ۱۰۰۰۰ میلی گرم (۱۰ گرم) در روز گزارش نشده است.

فقط مقادیر بسیار زیاد، در حد چندین گرم در روز می تواند موجب اسهال شود. غیر از اسهال، واکنش مضری برای مصرف دوزهای بالا گزارش نشده است.

این ویتامین، فواید ویتامین های C ، B۶، و B۱۲ را در بدن بیشتر و کمبودشان را اصلاح می کند.


  منبع:دانشگاه علو م پزشکی کرمان                                                                  فناوری اطلاعات تغذیه